Една од најнесаканите болки кај машката популација е појавата на скроталната болка. Скроталната болка е термин кој опфаќа голема разновидност на проблеми и предизвикува дискомфор или болка во скротумот причинети од самиот тестис или неговите придружни органи како епидидим или дуктус деференс. Таа може да се појави кај мажите во која била возраст, од новороденче, па до старите лица. Може да биде акутна и хронична. Акутната скротална болка (АСБ) е најсериозна и бара итност во поставување на моменталната дијагноза бидејќи последиците може да бидат фатални. При АСБ многу се битни неколку моменти, како добро земена анамнеза или хетероанамнеза (од родител ако се работи за новороденче или мало дете), внимателен и добар физикален преглед на гениталиите, но и на абдоменот и добро дијагностичко истражување за да можеме да донесеме добра и правилна одлука на третман. Хроничната скротална болка (ХСБ) се дефинира како константна или интермитентна болка која трае најмалку 3 месеци. АСБ за урологот означува слична состојба како што е акутен абдомен за абдоминален хирург.
При земањето податоци - анамнезата (хетероанамнезата) во тек на АСБ треба да се обрне внимание на интензитетот и карактерот на појавата на болката (дали била брза, ненадејна и остра или постепена), дали била еднострана или двострана и најважниот податок e времетраењето на болката (помалку или повеќе од 8 часа). Треба да се земат податоци и за некоја претрпена повреда (траума), уринарни инфекции, постоење на бубрежна калкулоза, вклештени кила итн. (диферeнцијално дијагностички податоци).
Многу важен момент е физикалниот преглед. Потребна е внимателна инспекција на целиот абдомен, препоните и самиот скротум (постоење на црвенило на скротумот, појава на кила, ингвинална или феморална регија, појава на лимфни јазли итн.) и да се уочи позицијата на двата тестиси во скротумот. Палпацијата на тестисот мора да биде внимателна, со што ќе се добива податок за болна осетливост (позитивен или негативен Прехнов знак), конзистентноста и големината на отокот (едемот) и постоењето на кремастерниот рефлекс.
Најважно и најдобро истражување при поставување на дијагнозата за АСБ е ехосонографија со колор-доплер на тестисите. Со помош на оваа дијагностичка се поставува точната дијагноза, а со тоа се донесува и индикацијата за начинот на третман на АСБ, односно дали ќе има потреба за хируршки или конзервативен третман.
Најчести причинители на ХСБ се: варикоцела, сперматоцела, хидроцела и тестикуларните тумори. Меѓу најчестите причинители на АСБ се: тестикуларна торзија, торзија на тестикуларен апендикс, епидидимитот-орхиепидидимитот и Фурниеровата гангрена.
Д-р Илберт Адеми
Тестикуларна торзија означува ненадејно извртување на сперматичната врвка околу својата осовина во скротумот. Најчесто ги погодува децата и младите мажи. Поради ризикот од исхемија и можниот инфаркт на тестисот, се смета за уролошки најитен случај. Торзијата на тестисот се карактеризира со ненадејна еднострана и остра болка во тестисот, која може да зрачи до долниот дел на стомакот придружено со гадење и повраќање. Клиничките наоди вклучуваат високо јавачки тестис со отсутен кремастеричен рефлекс. Врвот на инциденцата на тестикуларната торзија е помеѓу 12 и 18 години, но може да се појави во која било возраст, а да не заборавиме дека честа појава е и кај помалите деца или новороденчиња со неспуштен тестис или крипторхизам. Се проценува дека 1 на 4000 мажи до 25. година може да се разболи од торзија на тестис.
Постојат два типа торзија. Првиот тип е интравагинална торзија, се појавува во самата туника вагиналис, а вториот тип е екстравагинална торзија, која се појавува надвор од туника вагиналис и најчесто се јавува кај новороденчиња.
На физикален преглед, хемискротумот на афектираниот тестис типично е отечен, отсутен е кремастеричен рефлекс, болка која не се намалува при елевација на тестисот кон абдоменот (негативен Прехнов знак), тестисот може да има хоризонтална положба. Дијагнозата се потврдува на ехосонографија со спектрален колор-доплер каде што се добива податок на отсутност на крвната циркулација.
Торзијата на тестисите бара брза хируршка интервенција во рок од шест часа од почетокот на симптомите за да се спречи инфаркт (поради исхемијата), односно губење на тестисот. Имено, се извршува експлорација на зафатениот хемискротум и се прави деторквација на веќе извртениот тестис. Доколку интервенцијата се направи во првите 6-8 часа од појавата на првата остра болка и по деторквација од темно, односно модро-виолетова боја за неколку минути се добие светлоцрвена ливидна боја која понатаму станува бела, сметаме дека тој тестис е спасен. Доколку во рок од 15-20 мин. (па и со помош на топли обложени гази) не се добие „побелување“ на тестисот, тоа значи дека тестисот претрпел инфаркт поради големата исхемија (недостиг на крвна циркулација) и истиот се отстранува, односно се прави орхиектомија.
Торзија на тестикуларен апендикс е најчест причинител на АСБ кај машките деца. Апендиксот на тестисот е инволвиран во 91-95% на АСБ кај деца меѓу 7 и 14 години. Клиничката слика е идентична на тестикуларната торзија. Меѓутоа, ехоколор-доплерот нема да покажува васкуларна отсутност како кај тестикуларната торзија, односно колор-сигналите ќе бидат нормални (исто како кај нормален тестис), освен околу епидимот може да се појави варијабилна ехогеност со можна отсутност на колор-сигнали и можна појава на реактивна хидроцела, што дополнително го отежнува дијагностицирањето. Доколку сме многу сигурни дека се работи за торзија на тестикуларен апендикс, тогаш лекувањето ќе биде конзервативно, односно нема потреба од хируршка интервенција. Само добар и многу искусен уролог врз основа на моменталната клиничка слика може да донесе адекватна индикација на третман. Но нема да се згреши и најидеално би било доколку се направи и експлорација на зафатениот хемискротум.
Акутен епидимо-орхит означува инфекција или инфламација на семеводот и/или тестисот. Може да се појави во која било возраст, но најчесто се појавува кај адолесцентите и во претпубертетската фаза на мажите. Од инфекциите најчести причинители се бактериите (гонореја, кламидија трахоматис, ешерихија коли, микобактериум), а потоа вирусите како мумпс, аденовирус, Епштајн-Бар), а посебен ентитет е траумата (повредата) на тестисот. Од анамнезата се добива податок за постепена појава на болка и зголемување на хемискротумот на афектираниот тестис, а претходница била појавата на дизурични тегоби, со отежнато мокрење, појава на температура, уретрален дискомфор, неколку дена порано. При физикален преглед, хемискротумот е хиперемичен (црвеникав), болна осетливост на тестисот, Прехнов знак е позитивен (болката попушта при елевација на тестисот), постоење на кремастерниот рефлекс. ЕХО колор-доплерот покажува засилени сигнали во васкуларноста на тестисот/епидидимот и перитестикуларниот регион (хиперваскуларизација), а тоа ни потврдува дека се работи за воспаление на тестисот и/или неговите придружни органи. Треба да се направи уринокултура со антибиограм за да се потврди причинителот. Лекувањето е конзервативно, со одредување соодветен антибиотик, суспензориум на тестисите (елевација на тестиси), ладни облози (понекогаш неколкуминутно повремено дејствување со мраз), употреба на аналгетици и строго мирување 3-5 дена (хоризонтална, односно легната положба). Доколку епидимо-орхитот е предизвикан од повреда (траума), третманот е сличен. Меѓутоа, при повредите на тестисот, на ехосонографијата треба да се внимава кај тестисот да нема расцеп или крвавење, кое понатаму може да побара и хируршка интервенција.
Фурниерова гангрена означува воспалителна состојба на скроталниот ѕид, што вклучува целулит или фасциит (гангрена). Фурниеровата гангрена, односно фасциитот на скротумот и препоните вклучува брза, прогресивна, опасна за живот инфекција на меките ткива на гениталиите. Поврзана е со предиспонирачки состојби, вклучувајќи ја уретралната перфорација и периуретралниот апсцес, а најчесто се забележува кај имунокомпромитирани или дијабетични пациенти. На физикален преглед се уочува дифузно зголемување, задебелување и еритем на ѕидот на скротумот, препоните и перинеумот. Може да има некротични црни или ехимотични присутни парчиња на гениталната кожа. На палпација има крепитации, чувство на допир на сунѓер, чувство на пукање во внатрешноста на кожата која е знак дека има присуство на микроорганизми кои произведуваат гас во пределот на скротумот или до перинеумот. Ако оваа состојба не се третира итно, за неколку часа пациентот може да влезе во сепса и да заврши со смртен исход. Таквиот пациент треба да се изолира во посебна просторија (карантин), одма да се направат инцизии на скроталната регија и дебридман (отстранување на некротичното ткиво), да се обезбедат дренажи и употреба на антибиотици со широк спектар.
Причинителите на ХСБ како варикоцелата, хидроцелата, сперматоцелата, а особено туморозните состојби бараат внимателна анализа и опсервација.
Да резимираме. Секоја појава на болка во скротумот, каква и да е, јака, остра, мека или тапа, пациентот треба да ја сфати како сериозен знак и без двоумење да се јави на уролог за преглед.
Автор: примариус д-р Илберт Адеми, спец. уролог