Петте универзални закони за човековата глупавост

Во 1976 година професор по економска историја на Универзитетот во Калифорнија, Беркли, објави есеј во кој ги наведува основните закони на силата што дава краток преглед на она што тој го сметал за најголема егзистенцијална закана за човештвото: глупавоста.

Како што објаснува Карло М. Ципола, глупавите луѓе делат неколку карактеристики по кои можат да се идентификуваат: тие се во голем број, ирационални се и предизвикуваат проблеми за другите без очигледна корист за себе, со што се намалува целокупната благосостојба на општеството. Не постои одбрана од глупавоста, тврди професорот роден во Италија, кој починал во 2000 година. Единствениот начин на кој општеството може да избегне да биде уништено од товарот на своите идиоти е само ако паметните работат уште повеќе за да ги неутрализираат загубите што ги предизвикуваат глупавите.

Прв закон: Секогаш и неизбежно секој го потценува бројот на глупави лица во оптек.

Без оглед на тоа за колку идиоти се сомневате дека ве опкружуваат, вие секогаш го намалувате вкупниот број. Овој проблем е дополнет со пристрасни претпостави дека некои луѓе се интелигентни врз основа на површни фактори, како што е нивната работа, нивото на образование или други особини за кои веруваме дека не се својствени за глупавите. Но, не е така. А тоа нè води до:

Втор закон: Веројатноста дека одредена личност е глупава е независна од која било друга карактеристика на тоа лице.

Професорот вели дека глупавоста е променлива што останува константа кај сите популации. Секоја категорија што може да се замисли - пол, раса, националност, ниво на образование, приход - поседува фиксен процент на глупави луѓе. Постојат глупави луѓе во Давос и во Генералното собрание на Обединетите нации. Постојат луѓе во секоја држава на Земјата. Колку луѓе меѓу нас се глупави? Невозможно е да се каже. И секаква претпоставка речиси сигурно ќе го прекрши првиот закон.

Трет закон: Глупавата личност е личност што предизвикува загуби на друго лице или група лица, додека самиот не добива никаква придобивка, и може да предизвика дури повеќе загуби.

Ципола ова го нарекува Златниот закон на глупавоста. Глупавата личност е онаа што предизвикува проблеми за другите, без никаква јасна корист за себе.

Вујкото што постојано објавува лажни статии на „Фејсбук“? Глупав. Претставникот за услуга на клиентите кој ве држи на телефон еден час, ви исклучува двапати и на некој начин успева да ви ја уништи сметката? Глупав.

Овој закон воведува три други фенотипови што Ципола вели дека коегзистираат заедно со глупавоста. Прво, постои интелигентна личност, чии акции имаат корист и за себе и за другите. Потоа тука е бандитот, кој има корист за себе на сметка на другите и на крај е беспомошникот, чии акции ги збогатуваат другите на негова сметка.

Неглупавите имаат маани и се неконзистентни. Понекогаш се однесуваат интелигентно, понекогаш се себични бандити, понекогаш дејствуваат беспомошно и другите ги користат, а понекогаш се малку од двете. Глупавите, пак, се парагони на конзистентност, дејствувајќи во секое време со упорен идиотизам. Сепак, доследната глупавост е единствената доследна работа за глупавиот. Токму ова го прави глупавиот толку опасен.

Глупавите луѓе се опасни и штетни бидејќи на разумните луѓе им е тешко да го разберат неразумното однесување. Интелигентната личност може да ја разбере логиката на бандитот. Активностите на бандитот следат шема на рационалност: лоша рационалност, но сепак рационалност. Бандитот сака плус на неговата сметка. Бидејќи не е доволно интелигентен за да изнајде начин да го добие тој плус или да ви достави плус, тој го произведува него предизвикувајќи минус на вашата сметка. Сето ова е лошо, но е рационално и ако сте рационален, можете да го предвидите. Можете да ги предвидите активностите на бандитот, неговите непријатни маневри и грдите аспирации.

Со глупавата личност сето ова е апсолутно невозможно, како што објаснува третиот закон. Глупавото суштество ќе ве малтретира без причина, без план или шема во најневеројатно време или место. Вие немате рационален начин да кажете дали и зошто напаѓа глупавото суштество. Кога ќе се соочите со глупава личност, вие сте оставени на негова милост и немилост. Сето ова нè води до:

Четврти закон: Неглупавите луѓе секогаш ја потценуваат моќта на штетата што може да ја предизвикаат глупавите поединци. Неглупавите луѓе постојано забораваат дека кога било и  каде било, под какви било околности, справувањето со глупави луѓе се покажува како скапа грешка.

Ги потценуваме глупавите и тоа го правиме на сопствен ризик. Ова нè доведува до петтиот и последен закон:

Петти закон: Глупавата личност е најопасниот тип на личност.

Глупавата личност е поопасна од бандитот.

Не можеме да направиме ништо за глупавиот. Разликата меѓу општествата што се распаѓаат под тежината на нивните глупави граѓани и оние што ги надминуваат е составот на неглупавите. Оние што напредуваат и покрај глупавите, поседуваат мнозинство луѓе кои дејствуваат интелигентно.

Падовите во едно општество имаат ист процент на глупави колку и успешни. Но, исто така, имаат и висок процент на беспомошни луѓе и алармантно ширење на бандити со призвук на глупавост.

- Ваквата промена во составот на неглупавата популација неизбежно ја зајакнува деструктивната моќ на глупавата фракција и ја намалува сигурноста. И земјата оди по ѓаволите - вели Ципола.