Индуктори на контролирана оваријална стимулација кај вонтелесното оплодување

Дефиницијата за стерилитет подразбира изостанок на бременост по првата година на незаштитени сексуални односи. Се смета дека кај половина од брачните парови, кои почнуваат со слободни сексуални односи, бременоста се остварува по 3 месеци, кај 75% се случува по 6 месеци, а кај 85% од популацијата бременоста се остварува до крајот на првата година. Максималниот фертилитет жените го имаат околу 24-та година од животот, кој рапидно опаѓа по 35-та година од животот. Генерално, се смета дека околу 8-15% од популацијата има проблем со фертилноста во текот на репродуктивниот период.

Асистираната репродукција е клучот за решавање на овој проблем. Вонтелесното оплодување или IVF (In vitro fertilization) преставува врвот на асистираната репродукција. Таа метода се употребува кога не се постигнал резултат (бременост) со употреба на другите методи на асистираната репродукција (индукција на овулацијата, интраутерина инсеминација и др.) или кога останатите методи, воопшто, не можеле да се аплицираат. Под вонтелесно оплодување се подразбира процесот каде што ооцитите се оплодуваат со сперматозоиди надвор (in vitro) од телото на мајката.

Добиените ембриони понатаму се враќаат во матката на мајката. Ова е сложен процес кој се одвива во неколку фази и тоа: контролирана оваријална стимулација (КОС), чија цел е добивање оптимален број јајце клетки кои понатаму ќе бидат употребени во процесот на вонтелесно оплодување. Наредна фаза е пункција и аспирација на фоликуларната течност со цел да се евакуира фоликуларната течност и да се одвојат јајните клетки, кои понатаму ќе се користат во процесот на вонтелесно оплодување. Ембриолошкиот дел од вонтелесното оплодување започнува со детекцијата на добиените јајни клетки. Понатаму следи фазата на in vitro фертилизација т.е. вонтелесно оплодување на самите јајни клетки со претходно обработени сперматозоиди. По настанатата фертилизација, добиените ембриони растат во надворешни, in vitro услови, сè до моментот кога се спремни за наредната фаза, а тоа е фазата на трансфер на ембрионот, односно враќање на ембрионот во матката на мајката. Со тоа завршува in vitro фертилизацијата. По трансферот на ембрионот во матката се препишува сумплементација за поддршка на имплантацијата (вгнездување) на ембрионот во матката. По 14 дена од трансфер на ембрионот се прави тест за бременост. Кај позитивниот тест за бременост, по околу 2 недели се прави вагинален ултразвук за да се детектира клиничка бременост.

Првите записи за in vitro инсеминација на хуманите ооцити датираат од почетокот на 40-те години од минатиот век. Тогаш на сцена настапуваат пионерите во областа на хуманата репродукција. Тоа се Роберт Едвардс, физиолог, и Патрик Степто, гинеколог, кои ја почнале својата соработка во 1971 година во Институтот за плодност во Висконсин (Wisconsin Fertility Institute). На крајот од 1977 година доаѓа до првата успешна имплантација на ембрион и бременост. Така на 25 јули 1978 година е родено првото бебе од епрувета Луис Браун. Набрзо потоа станало јасно дека овулацијата не процес кој секогаш може лесно да се предвиди т.е. било тешко да се следи самиот процес. Во почетокот на 80-те години од минатиот век во протоколот за in vitro фертилизација додадени се лекови кои предизвикувале создавање на повеќе фоликули со тоа што шансите за успех значително се подобриле. Тоа бил моментот кога процесот за IVF од поле на истражување стигнал на поле на клинички процес, кој подоцна ќе им помогне на илјадници парови да имаат свое поколение. Тоа е почетокот на таканаречените стимулирани процеси за IVF, односно контролирани оваријални стимулации. Можноста за замрзнување на ембриони донела нов квалитет и ја зголемила ефективноста на самиот процес. Две револуционерни откритија ги одбележале 80-те и 90-те години од минатиот век. Тоа се трансвагиналната пункција и аспирација на фоликули со помош на ултразвук и интрацитоплазматска инсеминација.

ГОНАДОТРОПИНИТЕ КАКО ИНДУКТОРИ НА КОНТРОЛИРАНАТА ОВАРИЈАЛНА СТИМУЛАЦИЈА

Дефиницијата за контролирана оваријална стимулација поразбира процес на апликација на гонадотропин кај пациентките кои се во процес на вонтелесно оплодување. Успехот на самата in vitro фертилизација (IVF) директно зависи од оптимизацијата на контролираната оваријална стимулација (КОС), која резултира со добивање ооцити и ембриони со одличен квалитет. Од друга страна, пак, не смее да се запостави, односно треба да се сведе на минимум моментот на медицински компликации за време на самиот процес (хиперстимулација на јајникот и повеќеплодна бременост).

Пиеро Донини, хемичар од Рим, во 1947 година го направил првиот обид за прочистување на HMG од постменопаузна урина. Така е добиен првиот екстракт чие (per gonadi – за гонади) кој почнал да се применува во 1950-те години. Првата бременост е добиена во 1961 година, а завршила со раѓање на здраво девојче во 1962 година. Хуманиот менопаузен гонадотропин содржи 75 IU фоликуло-стимулирачки хормон (FSH) и 75 IU лутенизирачки хормон (LH). Со понатамошно прочистување HMG континуирано ја намалува активноста на LH, а тоа доведува до комерцијален прочистен облик на FSH. Овој облик на FSH (uFSH) бил етаблиран во средината на 1980 и усовршен во 1990 година и бил ист продукт како HМG, со таа разлика што била отстранета LH компонентата со помош на имуно-афинитетна хроматографија, односно препаратот содржи 75 IU FSH и помалку од 0,001 IU LH хормон 5% уринарни протеини (урофолитропин).

Рекомбинантниот фоликуло-стимулирачки хормон (rFSH) станал достапен за клиничка употреба во раните 90-ти години од минатиот век. Самата подготовка на rFSH е комплетно ослободена од LH, а неговата прочистеност од протеинските негонадотропински компоненти е 99%. Тоа резултира со ниска имуна реакција на лекот. Супкутаната самостојна администрација овозможува самоапликација на лекот: рекомбинантен гонадотропин: rFSH – рекомбинантен фоликуло-стимулирачки хормон (фолитропин алфа и бета).

Дваесет години по првите рекомбинанти гонадотропини – фолитропин алфа и бета - дојде до етаблирање на биосимиларите на FSH препаратите. Со тоа се отвори патот кон нови можности за добивање на исто така сигурни и клинички издржани терапевтски пристапи, конкурентни на веќе етаблираните оргинаторски формули. Биосличниот рекомбинантен фолитропин алфа и оргинаторскиот фолитропин алфа во суштина го делат моносахаридниот профил и содржината на сијалична киселина, а малите разлики немаат никакво влијание врз биолошката активност, фармакокинетските и токсиколошките компаративни анализи во in vitro и in vivo испитувањата.

Биосличните лекови се користат за истите индикации, а со високиот степен на сличност со фолитропинот алфа во поглед на квалитетот, чистотата и клиничкиот потенцијал, во согласност со веќе етаблираните стандарди, ги добија и препораките на регулаторните комисии за широка употреба. Во поглед на клиничките испитувања биосимиларите покажаа неинфериорност спрема оргинаторот фолитропин алфа во поглед на постигнување бременост како основна цел на крајниот резултат од вонтелесното оплодување, каде основната идеа е предност во намалувањето на трошоците за вонтелесно оплодување, заради пониската цена, како резултат на пократкиот процес на производство на лекот. Една од стратегиите за намалување на трошоците се и различните единици во различни пенкала кај овој рекомбинантен фолитропин алфа со што се намалува можноста за останување на резидуална содржина од лекот во пенкалото.

ЗАКЛУЧОК

Денес науката е во трка помеѓу два важни момента. Еден е да се добијат што поквалитетни ооцити и ембриони и одлично подготвен ендометриум, како би се постигнале што поголем број бремености, а притоа и повисок квалитет на самите бремености, односно да се донесат на свет што поголем процент живи бебиња и индивидуи способни за живот, а другата е да се избегне колатералната штета и опасноста од КОС, а пред сè да се избегне хиперстимулација на овариумите и повеќеплодна бременост, која носи зголемен ризик од прематурни раѓања.

проф. д-р Зоранчо Петановски, „РеМедика“ Скопје Универзитет „Гоце Делчев“ – Штип