Наш денешен соговорник е Борис Ефтимовски, кој повеќе од десет години е активно вклучен во маркетинг, медија и ПР-индустријата во различни улоги и на различни нивоа. Деловниот свет имал можност да го види и од страна на вработен во компанија, од страна на медиум, но и од страна на консултантска агенција. Тоа богато искуство му дава добра перспектива и позиција за донесување бизнис-одлуки и развој на бизниси, но и за следење на развојот на целокупниот бизнис-екосистем во земјава, што впрочем е и нашата денешна тема на разговор.

Вие сте најчесто препознаен како сопственик на специјализираниот портал Маркетинг365.мк, но долги години, преку Вашата консултантска агенција, активно работите и како советник со CV кое е исполнето со ангажмани за многу компании, донатори, институции, па дури и поединци. Како е да се биде консултант во Македонија? Се развива ли таа дејност на задоволително ниво? Како изгледа тој екосистем денеска во споредба со минатото?

Во минатото, консултантите како поединци кај нас најмногу биле ангажирани на проекти за (најчесто странските) организации или за “top of the top” најголемите брендови, а многу поретко од определени приватни, домашни средни и мали компании, за нивната тековна работа или пак за поединци.
Ситуацијата е прилично променета во последниве десеттина години, кога забележувам огромен пораст во ангажирањето на надворешни советници и консултанти и во приватниот сектор - во компании кои се од сите големини, за специфични фази од нивниот развој или за определени конкретни проекти/активности. Тоа е многу позитивен тренд кој носи разни придобивки за компаниите, но секако и за искусните поединци кои добиваат можност да работат на многу различни проекти (често од различни индустрии и области) и самите дополнително да растат со тие ангажмани и предизвици.
Оваа промена се должи на неколку фактори. Еден е веројатно недостатокот од искусен кадар кој компаниите можат да го ангажираат „фул тајм“. Друг фактор е што компаниите стануваат сѐ поотворени за да добијат мислења и перспективи „однадвор“, а трета причина е што има сѐ повеќе искусни професионалци кои се решаваат да функционираат само како remote-фриленсери на пазарот и тоа е единствена форма во која прифаќаат да бидат ангажирани.
Се разбира, значајна компонента во деловното ангажирање на консултанти и советници претставуваат и специјализираните агенции, преку кои компаниите ангажираат не само поединци-консултанти, туку цели „уиграни“ тимови. Маркетинг, ПР, Digital и HR агенциите предводат во овој сегмент.
Во последните неколку години значаен клиент стануваат и стартапите од целиот свет, кои во своите рани фази не се во можност да ангажираат искусни професионалци со целосно работно време, па попогодно им е да користат експертска помош од советници само „парт-тајм“. Како што работата „на далечина“ станува деловно прифатлива, така се случува и „експлозија” во развојот на консултантскиот бизнис во целиот свет.
Во областа каде јас делувам, маркетингот и односите со јавноста, најчесто сум имал клиенти од приватниот сектор, почнувајќи од стартапи, па сѐ до топ најголеми компании, а многу поретко како клиент се јавувале институции, невладини организации или поединци. Согласно спецификите на секој ангажман или проект, често во тие договори вклучувам и други искусни поединци или агенции како соодветно би одговориле на потребите на клиентот, поради што често соработувам и со цели тимови со кои се надополнуваме.

Според Вас, кои се некои од најголемите предизвици со кои се соочуваат маркетинг и ПР професионалците денес? Како сметате дека треба да им се пристапи на нив?

Еден од најголемите предизвици со кои се соочуваат професионалците за маркетинг и односи со јавноста на денешницата е потребата да се остане релевантен и конкурентен во сè понатрупаниот и постојано променлив пејзаж. Со новите технологии, платформи и однесувањето на потрошувачите кое постојано се менува, може да биде тешко да се остане во чекор или пак да се предвидуваат најновите трендови.
Со цел соочување со овој предизвик, верувам дека е од клучно значење да се даде приоритет на континуираното учење и иновациите. Ова значи да бидете во тек со трендовите во индустријата, да присуствувате на конференции и семинари и да соработувате со други професионалци за споделување сознанија и најдобри практики. Тоа исто така значи да се биде отворен за испробување на нови стратегии и да се биде подготвен за преземање ризик и прифаќање на евентуалниот неуспех како можност за учење.
Друг предизвик со кој се соочуваат маркетинг и ПР професионалците е потребата за ефективна навигација низ сè покомплексниот медиумски пејзаж. Со порастот на социјалните медиуми, лажните вести и инфлуенсер-маркетингот, може да биде тешко да знаете каде да ги фокусирате вашите напори и како да се осигурите дека вашата порака ќе биде слушната.
За да се одговори на овој предизвик, верувам дека е важно да се даде приоритет на транспарентноста, автентичноста и кредибилитетот во комуникациите. Ова значи да бидете јасни за вредностите и мисијата на вашиот бренд и да се осигурите дека вашите пораки се конзистентни низ сите канали. Тоа исто така значи да се даде приоритет на односите со новинари и инфлуенсери во кои имате доверба, како и да бидете проактивни во одговорот кон негативниот фидбек или критики.
Конечно, сметам дека еден од најголемите предизвици со кои се соочуваат професионалците за маркетинг и односи со јавноста денес е потребата ефикасно да се измери и демонстрира повратот од инвестициите на нивните напори. Со толку многу различни метрики и канали за следење, може да биде тешко да се знае кои од нив се најзначајни и како ефективно да се комуницира важноста на вашата работа пред клиентите.
Затоа верувам дека е важно да се воспостават јасни цели и индикатори за перформансот на вашата работа. Ова значи да се фокусирате на метрики кои се директно поврзани со деловните резултати, како што е генерирањето интерес кај потрошувачите или пак растот на приходите, така што јасно ќе можете да го истакнете значењето на вашата работа пред клиентите. Тоа исто така значи дека сте спремни да ги прилагодите вашите стратегии и тактики врз основа на она што ви го кажуваат податоците и да бидете отворени за повратни информации и соработка, за да се осигурите дека постојано се подобрувате и им генерирате дополнителна вредност на вашите клиенти. Ова всушност ја сумира и суштината на нашата работа како маркетинг и ПР консултанти, да им помогнеме на компаниите постојано да бидат најдобри - за себеси и за својата околина!

Како Вие лично останувате во тек со најновите трендови и технологии во маркетингот и односите со јавноста и како ги инкорпорирате во вашата работа?

Да се биде во тек со најновите трендови и технологии во маркетингот и односите со јавноста има клучно значење за успехот на ова поле. Постојат неколку стратегии што ги користам за да бидам информиран и да ги вклучам новите сознанија во мојата работа.
Како прво, редовно ги следам регионалните и светски публикации кои ја покриваат нашата индустрија. Исто така го следам развојот на технологијата, социјалните мрежи и инфлуенсерите кои нив ги користат со цел да бидам во тек со најновите технолошки напредоци и онлајн трендови.
Исто така, се трудам да присуствувам на конференции, работилници и други настани поврзани со индустријата. Тие обезбедуваат можности за учење од експерти во областа, поврзување со други професионалци и директно запознавање со новите технологии и алатки. Понекогаш знам да проследам и некој вебинар или онлајн курс за да ги проширам моите знаења и вештини во специфични области кои ме интересираат или се релевантни за мојата работа.
Приоритет ми е соработката и споделувањето знаење со други професионалци во индустријата. Ова вклучува учество во индустриски групи или здруженија, присуство на состаноци или настани за вмрежување. Овие интеракции ми дозволуваат да учам од искуствата на другите, да ги споделам моите сопствени сознанија и да останам поврзан со пошироката маркетинг и ПР заедница.

Корона-криза, војна во Украина, енергетска криза, економска криза... Како компаниите да се снаоѓаат низ деловниот пејзаж во вакво време на несигурност? Кои совети во таа насока се покажале како најефективни, а би можеле да ги препорачате како некој што доаѓа од маркетинг и ПР индустријата која и самата се соочува со овие кризи?

Многу различни индустрии, меѓу кои несомнено маркетингот и односите со јавноста, како впрочем и целото општество на глобално ниво, поминаа низ неколку предизвикувачки моменти во последните неколку години. Иако секоја ситуација е уникатна, верувам дека постојат неколку стратегии кои можат да им помогнат на бизнисите, без разлика на тоа од која индустрија доаѓаат, успешно да се движат низ неизвесноста која ја носат кризните времиња и на крајот да излезат посилни.
Како прво, важно е компаниите да останат фокусирани на „големата слика“ и да одржуваат долгорочна перспектива. Ова значи да не бидете премногу зафатени со краткорочни флуктуации и работи кои го одвлекуваат вниманието. Наместо тоа, треба да се фокусирате на основната мисија и вредности на вашиот бренд. Со одржување на јасно чувство за цел и насока, бизнисите можат да останат приземјени и да донесуваат поинформирани одлуки, дури и во несигурни времиња.
Исто така, морате да останете агилни и прилагодливи. Ова значи да бидете подготвени да ги приспособувате стратегиите по потреба, врз основа на променливите околности или нови информации. За тоа е потребна подготвеност за експериментирање, преземање пресметани ризици и учење од успесите и неуспесите.
Од клучно значење е да комуницирате јасно и транспарентно со сите засегнати страни, вклучувајќи ги вработените, клиентите, инвеститорите и партнерите. Важно е навремено да ги споделувате новостите, да бидете искрени за предизвиците и ризиците и да споделите јасен план за тоа како организацијата ќе се движи низ ситуацијата.
Никогаш не смеете да заборавите на соработката и партнерствата. Постојано треба да барате нови можности за размена на знаења со другите во индустријата, да соработувате на нови иницијативи или да преземате нови заеднички потфати. Работејќи заедно, организациите можат да ги здружат своите колективни сили со цел заеднички и поефикасно да ги надминат предизвиците.
Истовремено, мора да ја приоретизирате благосостојбата и менталното здравје, како за себе, така и за целата ваша организација како целина. Ова значи инвестирање во менталното и физичкото здравје на соработниците, создавање поддржувачка и инклузивна култура и градење чувство на заедништво - само така ќе успеете да ги надминете предизвиците.
Сѐ на сѐ, справувањето со предизвиците во немирни времиња бара комбинација од визија, агилност, комуникација, соработка и истрајност. Останувајќи фокусирани на големата слика, останувајќи прилагодливи, комуницирајќи јасно, соработувајќи со другите и ставајќи приоритет на благосостојбата, бизнисите можат успешно да го надминат секој предизвик.

Кои стратегии ги користеле Вашите клиенти за да менаџираат со ризиците и неизвесноста? Како ја балансирате потребата за иновации и раст со потребата за стабилност и сигурност?

Верувам дека менаџирањето со ризиците и неизвесноста е од суштинско значење за долгорочен успех во секој бизнис. Во исто време, иновациите и растот се исто така клучни за да останете конкурентни и да ги задоволите потребите на клиентите и пазарите кои постојано еволуираат.
Една стратегија која досега ми се покажала како ефикасна за менаџирање со ризикот и неизвесноста е да се фокусирам на градењето силна основа. Ова значи инвестирање во основните способности и ресурси на бизнисот, како што се технолошка инфраструктура, проширување на знаењето, развој на таленти и секако оперативна ефикасност. Имајќи силна основа, бизнисите можат подобро да ги издржат надворешните шокови и соодветно да одговорат на нив.
Покрај тоа, треба да имате развиени планови за вонредни ситуации. Ова значи предвидување на потенцијалните ризици и развивање планови за нивно ублажување, како и планирање за различни сценарија и исходи. Имајќи готов план, бизнисите можат подобро да управуваат со неизвесноста и да носат поинформирани одлуки, дури и во непредвидливи ситуации.
За да се балансира потребата за иновации и раст со потребата за стабилност и сигурност, верувам дека е важно да се постигне рамнотежа помеѓу краткорочните и долгорочните цели. Ова значи да се даде соодветно внимание и на непосредните потреби и на долгорочните стратешки цели на бизнисот, но и да се биде подготвен на компромиси по потреба. Тоа значи создавање деловна култура која ги вреднува иновациите и преземањето ризик, а истовремено ја нагласува одговорноста и одговорното раководење.

Кои се според Вас најголемите можности и предизвици кои ги носи зголемената употреба на вештачката интелигенција во маркетингот? Како мислите дека оваа технологија ќе ја трансформира индустријата во наредните години?

Силно верувам дека вештачката интелигенција има потенцијал значајно да ја трансформира маркетинг индустријата на различни начини - позитивни и негативни.
Една од најголемите можности што ги нуди вештачката интелигенција во маркетингот е способноста да се персонализираат и оптимизираат маркетинг напорите во обем. Со анализа на огромни количини на податоци за однесувањето, преференциите и демографијата на потрошувачите, алгоритмите за вештачка интелигенција можат да генерираат согледувања и препораки кои ќе им овозможат на маркетерите да испорачуваат повеќе насочени и ефективни кампањи. Ова може да доведе до поголем ангажман, стапки на конверзија и задоволство на клиентите.
Друга можност е способноста за автоматизирање на рутинските задачи и работни текови, ослободувајќи време и ресурси за повеќе стратешки активности. На пример, чет-ботови со вештачка интелигенција и виртуелни асистенти можат да се справат со прашања и поддршка на клиентите, додека алатките за аналитика и оптимизација поддржани од вештачка интелигенција можат да генерираат извештаи и препораки во реално време.
Сепак, постојат и неколку предизвици и ризици поврзани со зголемената употреба на вештачката интелигенција во маркетингот. Еден предизвик е потенцијалот за пристрасност и дискриминација, бидејќи алгоритмите за вештачка интелигенција може да ги одразуваат предрасудите и претпоставките на нивните креатори или дата-базите врз основа на кои се обучени. Друг предизвик е потенцијалот за губење на човечкиот допир и емпатија, бидејќи автоматизацијата и персонализацијата понекогаш може да доведат до недостаток на автентичност или емоционална поврзаност со клиентите.