Операцијата „Игла“ овозможила безбедно следење на радијацијата и температурата во реакторот на Чернобил. Со помош на хеликоптер била поставена сонда со кабел за пренос на податоци, со што биле елиминирани опасните летови над реакторот.

Операцијата „Игла“ била советска научно-техничка мисија спроведена веднаш по катастрофата во Чернобил со цел да се овозможи континуирано следење на температурата и нивото на радијација во уништениот реактор број 4. Целта на операцијата била да се отстрани потребата од опасните дневни летови со хеликоптер над реакторот за собирање податоци. Операцијата вклучувала поставување специјализирана челична сонда - цевка долга 18 метри со дијаметар 10 сантиметри, наречена „Игла“, директно во срцето на реакторот. Во сондата имало мерни инструменти и била поврзана со кабел долг 300 метри за пренос на податоци.

По обемни подготовки и проби, поставувањето на сондата го извел хеликоптерот „МИ-8“ управуван од пилотот Николај Мељник. На третиот обид „Иглата“ успешно ја пробила кората на реакторот, при што бил пуштен кабелот. Сепак, паднал на погрешната страна на реакторот, во силно контаминирано подрачје. Тогаш тимот од земја, предводен од Борис Казанчев, ризикувал изложеност на радијација за рачно да го најде и поврзе кабелот, овозможувајќи системот да пренесува податоци. Операцијата била успешна и претставувала клучен чекор во стабилизирањето и разбирањето на состојбата во реакторот по експлозијата.

Операцијата „Игла“ функционирала како систем за далечинско следење, наменет за мерење на радијацијата и температурата во уништениот реактор број 4. Челичната сонда била опремена со сензори за радијација и температурни сонди, а хеликоптерот „МИ-8“ ја спуштил директно во јадрото на реакторот. Сондата била поврзана со 300-метарски заштитен кабел кој содржел жици за пренос на податоци. По вградувањето на сондата кабелот бил пуштен и поврзан со надворешни системи за собирање податоци, поставени на безбедна дистанца од реакторот. Овие системи им овозможиле на научниците континуирано да добиваат мерења во реално време, без потреба од понатамошни опасни летови над реакторот. Собраните податоци помогнале во следењето на состојбата во реакторот и планирањето на понатамошните мерки за санација и затворање.

 

Неколку секунди радијација

Во тие моменти научниците ги мереле температурните полиња и нивото на радијација во центарот на катастрофата. Врз основа на собраните податоци, развивале планови за следните фази од операцијата за санација.

Само неколку секунди дневно над кратерот не биле доволни за јасно разбирање на процесите кои постојано се случуваат во уништено срце на реакторот. Веднаш по несреќата, покрај другите итни задачи, научниците започнале да развиваат систем кој ќе ја елиминира потребата од дневни летови над реакторот за собирање податоци. Системот го создал Игор Александрович Ерлих, доктор по технички науки. Во третата недела од јуни научниците и пилотите се собрале на аеродромот во близина на Чернобил за да одржат проби на операцијата „Игла“.

Целта била да се забие оваа конструкција во јадрото на уништениот реактор така што две третини од цевката ќе бидат внатре, а 5-6 метри ќе останат надвор. Финалниот чекор бил пуштањето на кабелот да падне блиску до ѕидот на реакторот, каде што ќе може да се поврзе со комуникациската линија, овозможувајќи континуирано следење преку инструментите внатре во „Иглата“.

Пробите претходеле со темелна подготовка. Требало да се избере најсоодветното место за вградување на „Иглата“. Експертите ги проучувале воздушните фотографии од горната површина на реакторот и избрале четири можни области. Потоа, на пистата на аеродромот била составена макета во природна големина на горната површина на реакторот. Дури потоа почнале пробите. Хеликоптерот се кренал во воздух. Откако стигнал на одредена висина, пилотот Николај Николајевич Мељник лебдел над макетата, малку се поместил и почнал брзо вертикално спуштање. „Иглата“ се забила токму во центарот на еден од означените кругови.

Истата вечер била извршена уште една проба, повторно успешна. Владината комисија дала дозвола за изведување на операцијата. Павел Матвејевич Надзењук, кој ја водел финалната фаза од операцијата „Игла“, во една пригода раскажал за деталите од случката:

- Летавме со три хеликоптери. Хеликоптерот управуван од Николај Мељник носеше кабел со сонда. Нашата задача беше да му помогнеме во приспособувањето на положбата за време на финалната фаза. Се приближувавме кон реакторот со брзина од 50 километри на час. Во 8:40 наутро стигнавме во одредена зона. Мељник лебдеше над првата цел избрана за време на обуката и почна да се спушта. Но, „Иглата“ не проби. И вториот обид беше неуспешен. Повторно „Иглата“ не можеше да ја пробие зацврстената кора над реакторот. Третиот обид беше успешен: видовме како „Иглата“ заби две третини од својата должина. Потоа механизамот за пуштање го одвои кабелот од хеликоптерот, и долгиот кабел падна на земјата. Мисијата беше успешна. Би сакал да ја истакнам прецизната изведба на Мељник. Тој е пилот од највисоката класа.

Извор: Express.24sata.hr
Фото: Check-Six.com