Не толку одамна Јужноафриканската Република (ЈАР) беше економскиот бисер на континентот, релативно поблиску до некои земји во Европа отколку до поголемиот дел од Африка.

Но, во последните години стагнира, заробена во кругот на корупција, неспособност и криминал.

Ситуацијата стана толку лоша, што прекините на струја станаа редовна појава. Покрај корупцијата и неспособноста кои го уништуваат јавниот снабдувач со електрична енергија, тука е и проблемот со кражбата на кабли, што особено се засили во последните години поради големата сиромаштија и невработеност.

Поради сиромаштија, се крадат кабли

Националниот јавен снабдувач со електрична енергија „Еском“ спроведе прекини на струја повеќе од 200 дена во текот на 2022 година, со рекордни прекини од 6 до 8 часа на ден за повеќето домаќинства.

Истото се случува и во железничкиот систем, а поради овој проблем, на некои правци се градат ѕидови околу железничките пруги. Кражбата на кабли има големо влијание врз клучните услуги, како што се јавниот превоз, струјата, телефонот и интернетот. Кога се украдени кабли од железничкиот систем, возовите доцнат бидејќи инфраструктурата е сериозно оштетена.

Ова се само дел од проблемите со кои се соочува некогаш (и сè уште) најпросперитетниот дел на Африка, за кој многу светски и домашни аналитичари предупредуваат дека може да стане „пропадната држава“. Овој термин се однесува на земји каде што политичкиот и економскиот систем станале толку лоши, што во реалноста воопшто не ги контролираат институциите и граѓаните.

Судството не работи, законите воопшто не се почитуваат, а криминалот е широко распространет поради неефикасната и корумпирана полиција.

Некогашната приказна за успех денес е пример за пропадната држава

Пред нешто повеќе од една деценија, во 2010 година, ЈАР стана дел од БРИКС (С беше додадена дури по неговото влегување). Заедно со Бразил, Русија, Индија и Кина, важеше за една од најважните земји во развој, која поради брзината на економскиот раст се очекуваше да го достигне стандардот на развиените земји од Северна Америка и Европа.


До 2021 година богатството на ЈАР значително се оддалечи од богатството на ЕУ и се приближи до нивото на Супсахарска Африка. Таа година БДП по жител коригиран за разликата во цените изнесуваше 44.0000 долари, на ЈАР се намали на 13.000 долари, а на Супсахарска Африка се зголеми на речиси 4.000 долари.

Во истиот период стапката на невработеност се зголеми од 24 отсто на повеќе од 34 отсто, а кај младите дури над 60 отсто. По првата деценија на 21 век стапката на екстремна сиромаштија (помалку од 2,15 долари на ден) паѓаше, но се зголеми од 2008 година и моментално е над 20 отсто.

Генерално, квалитетот на животот опаѓа, јавното здравство не функционира, па се вратија болестите типични за сиромашниот свет. Годинава се појави и епидемија на колера, а досега се разболеа неколку стотици лица, но постои сомнеж дека бројката е многу поголема.

Од укинувањето на апартхејдот владее само една партија

Во минатото, апартхејдот, политиката на расна сегрегација на мнозинското црно население и малцинското бело население, беше обвинет за проблемите на сиромашните во ЈАР. Покрај различните општествени и политички пречки што ваквиот систем ги поставуваше пред црниот дел од населението, се сметаше дека вештачки создава економска нееднаквост.

Но, апартхејдот беше укинат во 1991 година, а јазот во приходите и богатството меѓу црнците и белците практично не се намали. Голем дел од белото население се исели, уделот на вкупното население падна на помалку од 8 отсто, а беа воведени многубројни политики за поттикнување на вработувањето, образованието и општото подигнување на квалитетот на црното население.

Во 1994 година Африканскиот национален конгрес (АНЦ) победи на првите избори по укинувањето на апартхејдот и оттогаш континуирано владее со ЈАР. Претседател на партијата во 90-тите беше Нелсон Мандела.

И покрај безбројните корупциски скандали и евидентниот социјален и економски пад под нивното владеење, тие добија околу 60 отсто од гласовите на првите избори. На претходните парламентарни избори АНК освои 58 отсто од гласовите, најниски во историјата. Најсилната опозициска партија доби само 20 отсто.

Најнееднаквата земја во светот

Иако започна како партија која обединува широк спектар на различни погледи на светот, со единствена цел да се бори против апартхејдот, АНЦ не ги исполни своите ветувања за еднаквост, просперитет и напредок. Всушност, денес ЈАР е најнееднаквата земја во светот.

Белото население сè уште живее далеку подобро од црното население. Просечниот приход на белото домаќинство е трипати поголем од националниот просек, додека оној на црното домаќинство е само две третини од националниот просек. Разликата се намалува од крајот на апартхејдот, но многу бавно.

Корупцијата е длабоко навлезена во политичката култура

Изворот на повеќето проблеми во ЈАР е несомнено корупцијата. А нејзините корени во владејачката партија АНЦ датираат многу одамна. Всушност, корупцијата и непотизмот станаа толку испреплетени со политиката што е невозможно да се разделат. Законите постојат, но не се спроведуваат.

За време на борбата против апартхејдот, АНЦ доби средства од странски донатори за да изгради силен отпор кон тогаш владејачката Јужноафриканска национална партија и апартхејдот. Донатори биле многубројни хуманитарни организации, но и земји, како што се Шведска и СССР. Повеќето од овие донации не биле контролирани, немало сметководствена трага и се претпоставува дека така започнала „љубовта“ на АНЦ кон корупцијата.

Претседателот на земјата од 2008 до 2018 година, Џејкоб Зума, моментално се соочува со обвиненија за корупција, рекетирање, перење пари и измама, а сето тоа произлегува од истрагата за примање 783 исплати за кои обвинителите велат дека биле мито од бизнисменот Шабир Шаик и француската компанија за оружје „Талес“.

Корупцијата ги уништува општествата

ЈАР е поучен пример за тоа како корупцијата, непотизмот, лошото управување и криминалот можат да доведат земја богата со злато, скапоцени камења, платина и други природни ресурси до состојба на социјална и економска дезинтеграција и претворање во пропадната држава.

Тоа покажува како некои општества, без разлика колку корумпирана била владејачката партија, а корупцијата на АНЦ не е тајна дури и во ЈАР, можат да ги задржат истите тие групи на власт. Државата пропаѓа, луѓето живеат сѐ потешко, но владетелите не се менуваат.

Извор: 6yka.com
Фото: Freepik