Кога сме нападнати од екстремна топлина, постарите возачи се присетуваат на не толку далечните времиња кога речиси ниту еден автомобил немал климатизација, а на помладите возачи им е тешко да замислат дека такво возење било можно.
Климатизацијата во автомобилот стана речиси неопходен дел од основната опрема денес, но не било секогаш така. Патот до денешната сеприсутност бил долг, технички тежок и, на почетокот, резервиран само за привилегирано малцинство.
Првите автомобили немале никаква заштита од временските услови, а камоли систем за ладење. Дури во 20-тите години некои полуксузни автомобили почнале да користат едноставни системи - со испарување на водата се намалувала температурата на воздухот во кабината. Овие уреди не биле многу ефикасни бидејќи во основа биле вентилатори кои распрснувале водена пареа.
Првиот вистински пробив се случил во 1939 година кога американскиот производител „Пакард“ го понудил првиот фабрички инсталиран клима-уред во автомобил. Технички, тоа бил систем кој можел да се смета за прв сериозен претходник на денешните решенија: користел компресор, кондензатор и гас за ладење на воздухот. Сепак, системот имал многу недостатоци. Немало можност за регулирање на температурата, можело да се исклучи само со физичко отстранување на ременот од компресорот, а цената била астрономска: дури 274 долари.
Вистинскиот бум во климатизацијата на автомобилите започнал дури по Втората светска војна. Со зголемувањето на животниот стандард и зголемениот број автомобили во Соединетите Држави, растела и потребата за удобност. Во 50-тите, „Кадилак“, „Крајслер“ и „Бјуик“ почнале да нудат понапредни системи со контроли во кабината. Системот „Ертемп“ на „Крајслер“ од 1953 година можел да ја лади кабината за само две минути, без провев, што во тоа време било рекламирано како револуција.
Во текот на 60-тите години клима-уредите станувале сè покомпактни, посигурни и, што е најважно, поевтини. Но, дури и во 70-тите и 80-тите климатизацијата во автомобилот била апсолутен луксуз, особено во Европа. Германските производители „Мерцедес-Бенз“ и БМВ нуделе климатизација како опција на повеќето модели, но честопати со висока доплата. Во тоа време климатизацијата била симбол на престиж, а не неопходност. Цената на климатизацијата честопати изнесувала до десет проценти од вредноста на автомобилот.
Во 90-тите години се појавиле нови предизвици - екологија и регулативи. Дотогаш, клима-уредите го користеле фреонот „Р-12“, за кој е докажано дека ја оштетува озонската обвивка. Од средината на 90-тите, овој гас постепено се заменува со поеколошки алтернативи. Истовремено, воведени се системи за автоматска контрола на климата, повеќезонско приспособување, сензори за влажност и надворешна температура. Денес, климатизацијата повеќе не е само функционален уред, туку стана дел од дигиталната мрежа на автомобилот.
Денес, речиси секој нов автомобил, вклучувајќи ги и најосновните и најевтините градски модели, доаѓа со барем рачен клима-уред како стандард. Автоматскиот клима-уред со две или повеќе зони се среќава сè почесто и во компактниот сегмент. Цените драстично се паднати. Системот, кој некогаш чинел илјадници марки и евра, сега е вклучен во стандардната опрема на автомобилите вредни помалку од 20.000 евра.
Интересни факти
- Првите автомобили со клима-уред немале отвори за воздух. Воздухот се испуштал од задниот дел на возилото.
- Во некои земји, како што е Јапонија, климатизацијата „до неодамна“ се сметала за непотребен луксуз.
- Во САД, во 1969 година, речиси 54 проценти од автомобилите имале климатизација, додека во Европа бројката била помала од 10 проценти.
- Некои производители, како што е „Сааб“, експериментирале со системи за климатизација кои користеле и сончева енергија, но без голем комерцијален успех.
Извор: jutarnji.hr
Фото: Freepik