Додека деновите се подолги, а сонцето се задржува до доцна навечер, повеќето од нас го пречекуваат летото со отворени раце. Сепак, за изненадувачки голем број луѓе, ова годишно време носи непосакуван гостин - несоница.
За овие луѓе, летото е време на превртување, рано будење - или едноставно чувство на поспаност. Далеку од тоа да биде само непријатност, оваа сезонска несоница може да ги намали расположението, концентрацијата и метаболичкото здравје.
Но, зошто несоницата се зголемува во лето - и што е поважно, што може да се направи во врска со тоа? Одговорот лежи во светлината.
Секое ткиво во телото поседува молекуларен „часовник“. Сепак, овие часовници го земаат својот сигнал од централен мерач на времето - супрахијазматското јадро на мозокот. Овој кластер од околу 20.000 неврони ги синхронизира безбројните клеточни часовници во циклус од речиси 24 часа. Ја користи надворешната светлина што ја детектираат очите како сигнал, поттикнувајќи го ослободувањето на два различни хормони: мелатонин, што нè прави поспани и бран на кортизол пред зори за да ни помогне да се разбудиме.
Во зима, овој светлосен сигнал е краток и остар. Но, во јуни и јули дневната светлина може да се протега 16 или 17 часа на средните географски широчини. Таа дополнителна доза е важна бидејќи вечерната светлина е најмоќниот сигнал за подоцнежно поместување на централниот мерач на време. Во лето мелатонинот се поместува за приближно 30 минути, до еден час подоцна, додека зората го „убива“ хормонот порано.
Ова може да има голем ефект врз количината на сон што ја добиваме. Една студија го следела сонот на 188 учесници во лабораторија и тоа во три ноќи во различни периоди од годината. Истражувачите откриле дека вкупниот сон бил околу еден час пократок во лето отколку во зима.
РЕМ-спиењето - фазата на спиење најсилно поврзана со емоционалната регулација и консолидацијата на емоционално наелектризираните спомени - претставувала приближно половина од загубата на сон во лето.
Истиот тим подоцна следел 377 пациенти во текот на две последователни години и покажал дека должината на спиењето и РЕМ-спиењето започнале со петмесечно опаѓање, веднаш по последната студена ноќ на пролетта. Должината на спиењето се намалила во просек за 62 минути, додека РЕМ-фазата се намалила за околу 24 минути. Бавниот сон - фазата најкритична за поправка на ткивата, имунолошка регулација и консолидација на фактичките сеќавања - го достигнала својот годишен минимум околу есенската рамноденица.
Двете студии се одржале во град облеан во вештачка светлина - што укажува дека дури и во модерните средини нашиот сон останува сезонски засегнат.
Температурата е уште еден фактор што може да го расипе сонот во текот на летните месеци. Непосредно пред да заспиеме, нашата основна телесна температура почнува да се намалува за околу 1 °C за да ни помогне да заспиеме. Таа ја достигнува својата најниска точка во текот на првата половина од ноќта.
Во влажните летни ноќи ова може да го отежни заспивањето. Некои луѓе се поранливи на летна несоница од другите. Ова има врска со вашиот уникатен „хронотип“ - вашата природна преференција да станувате рано или да спиете до доцна.
Расположението може да го засили ефектот. Истражувањата покажале дека луѓето што страдале од проблеми со менталното здравје имале поголема веројатност да имаат тешкотии со спиењето во лето. Хроничната анксиозност, употребата на алкохол и одредени лекови на рецепт - особено бета-блокаторите, кои го потиснуваат мелатонинот - можат да го направат спиењето потешко во лето.
Враќање на летниот сон
За среќа, постојат многу начини да се реши проблемот.
-Излезете малку на утринско сонце: обидете се да излезете надвор во рок од еден час по будењето - дури и ако е само за 15 минути. Ова му кажува на часовникот дека денот започнал и го поттикнува да заврши порано таа вечер.
-Создајте вештачки самрак: околу два часа пред спиење затворете ги завесите, исклучете ги светлата и намалете го интензитетот на сината светлина на екранот на вашиот телефон за да му помогнете на мелатонинот да се издигне навреме.
-Не дозволувајте светлината на зората да влезе: прераното изложување на светлината на зората ќе ве разбуди. Затемнувачки завеси или контурирана маска за очи можат да ви помогнат да не се разбудите пред да се одморите.
-Одржувајте ги просторите ладни: вентилаторите, памучните или ленени чаршафи или млакиот туш пред спиење му помагаат на телото да го постигне тој клучен пад на температурата од еден степен потребен за добар сон.
Подлабоката лекција од хронобиологијата е дека луѓето, биолошки гледано, остануваат сезонски животни. Додека нашите индустријализирани животи го израмнуваат календарот, нашите клетки сè уште ги мерат должината и температурата на денот, исто како што прават растенијата и птиците преселници. Со усогласување на нашите навики со тие светлосни сигнали, можеби ќе можеме повторно да се наспиеме - дури и во текот на потоплите месеци.
Извор: theconversation.com
Фото: Freepik