Хроничниот коронарен синдром (ХКС), кој вклучува хронична стабилна ангина пекторис и други клинички форми на коронарна артериска болест (КБ), продолжува да биде еден од водечките проблеми на здравството во светот. ХКС се јавува кога артериите кои снабдуваат крв во срцето се затнати или стеснети, што доведува до намалена снабденост со кислород и може да предизвика болка во градите (ангина пекторис). Овој синдром значително го зголемува ризикот од инфаркт на миокардот, срцева слабост и други срцеви заболувања.
Според најновите препораки на Европското здружение на кардиолози (ESC) од 2024 година, пристапот кон третманот на ХКС е значително ревидиран и усогласен со последните клинички податоци. Новите насоки ја нагласуваат важноста на индивидуализираната терапија, превенцијата и оптимизацијата на третманот во долг рок за да се намали ризикот од срцеви компликации и да се подобри животниот квалитет на пациентите.
Дијагноза на хроничен коронарен синдром
Дијагнозата на ХКС обично се поставува по физичка процена и со помош на неинвазивни методи, како што се ЕКГ, стрес-тестови и кардиоваскуларна слика, вклучувајќи помош од компјутеризирана томографија (CT) за процена на коронарните артерии и нивната опструкција. Кај пациенти со високи ризици и посомнителни симптоми може да се користат инвазивни методи, како што се коронарна ангиографија и фракциски проток на резервата (FFR), за да се добијат податоци за функционалната тежина на коронарните опструкции.
Препораките на ESC од 2024 година го нагласуваат значењето на појаснувањето на клиничката слика на ХКС за да се постави точна дијагноза и да се одреди оптималниот терапевтски пристап. Дијагностичките алатки мора да се користат и за процена на стабилноста на болеста и ризикот од прогресија.
Управување со ризик-фактори и контрола на коморбидитети
Еден од основните столбови на третманот на ХКС е управувањето со ризик-факторите. Според новите препораки, стабилниот третман на хроничниот коронарен синдром бара контрола на само на коронарните болести, туку и на придружни болести кои значително го зголемуваат ризикот од напредување на болеста.
• Хипертензија: Хипертензијата е водечки фактор за напредување на коронарната болест и прогресија на ангината. Препораките од 2024 година нагласуваат контролирање на крвниот притисок под 140/90 мм Hg, со што се спречува понатамошно оштетување на артериите.
• Дијабетес: Пациентите со дијабетес имаат многу поголем ризик од инфаркт и компликации поврзани со ХКС. Контролата на гликемијата е од суштинско значење, а употребата на SGLT2 инхибитори и GLP-1 рецепторски агонисти се препорачува како третман кој не само што ја стабилизира гликемијата, туку и го намалува ризикот од кардиоваскуларни настани.
• Дебелина: Намалувањето на тежината е клучно за намалување на ризикот од напредување на болеста. Препораките ја нагласуваат важноста на физичка активност, како и примена на терапија за слабеење, каде што е потребно.
• Хиперлипидемија: Лекувањето на дислипидемијата преку статинот е од основно значење за намалување на ризикот од инфаркт и прогресија на болеста.
Препораките од 2024 година препорачуваат агресивен пристап за контрола на холестеролот, со цел постигнување ниски вредности на LDL-холестерол (под 55 мг/дл), особено кај пациенти со високи ризици.
Лекување на хроничен коронарен синдром: медикаментозна терапија
Медикаментозната терапија е важен аспект на третманот на ХКС и цели на намалување на симптомите, подобрување на прогностичките исходи и спречување на прогресија на болеста. Европското здружение на кардиолози во 2024 година прецизно го дефинира третманот за ХКС:
• Антиангинозни лекови: За контрола на болката (ангината) и подобрување на функцијата на срцето, се препорачуваат нитрати (привремено), бета-блокатори (метопролол, атенолол) и калиум-каналски блокатори (нифедипин, верапамил).
• Ренална заштита: Новите препораки ја нагласуваат важноста на реналната заштита бидејќи хроничните болести на бубрезите се чести придружници на ХКС. За овие пациенти се препорачуваат РААС инхибитори (ACE инхибитори, АРБ-и).
• Антитромбоцитна терапија: За намалување на ризикот од тромбоемболија, антикоагуланти и антитромбоцитни агенси, како што се аспирин или клопидогрел, се користат кај пациентите со висок ризик за инфаркт.
• Статини: Лекувањето со статини има клучна улога во третманот на ХКС бидејќи нивната употреба ја намалува инциденцијата на нови кардиоваскуларни настани и го стабилизира атеросклеротичното заболување.
Интервенции и инвазивен третман
• Коронарна ангиопластика и стентирање: За пациенти со стабилна ангина, каде што постојат значајни коронарни опструкции, интервенцијата со ангиопластика и стентирање може да биде корисна, особено ако симптомите не се контролирани со лекови.
• Бајпас-хирургија (CABG): За пациенти со дифузни коронарни заболувања и неуспех од перкутаната интервенција, срцева бајпас-хирургија е препорачана за подобрување на клиничката состојба и прогностичките исходи.
Превенција на срцеви настани и редовно следење
Превенцијата игра клучна улога во третманот на ХКС бидејќи хроничната коронарна болест може да доведе до сериозни компликации, вклучувајќи инфаркт на миокардот и срцева слабост.
• Здрави животни навики: Промоцијата на здрав начин на живот е од голема важност и вклучува откажување од пушење, редовна физичка активност и правилна исхрана.
• Редовно следење: Пациентите со ХКС треба редовно да бидат следени за да се проценат напредокот на болеста, ефикасноста на терапијата и појавата на нови симптоми или компликации.
Заклучок
Европските насоки за хроничен коронарен синдром од 2024 година ја нагласуваат важноста на индивидуализираниот пристап во третманот на ХКС, каде што комбинацијата на лекови, интервенции и превентивни мерки игра клучна улога во подобрувањето на животниот квалитет и намалувањето на срцевите настани. Со фокус на рана дијагноза, контрола на ризик-фактори и персонализирана терапија, можно е да се постигнат подобри резултати и да се намали товарот од оваа хронична болест на глобално ниво.
Автор: асс. д-р Иван Василев