Современите технологии, особено интернетот, носат многу предности, но и сериозни предизвици – особено за младите.
Истражувањето за проблематичната употреба на интернет (ПУИ) кај младите во Македонија го става фокусот токму на оваа појава и ги анализира нејзините причинители, последици и теоретски рамки.
Што претставува проблематична употреба на интернет?
ПУИ се однесува на прекумерна и неконтролирана употреба на интернет која има негативни последици врз менталното, физичкото и социјалното здравје. За разлика од поимот „зависност од интернет“, кој често предизвикува научни полемики, ПУИ е поширок концепт кој опфаќа различни форми на онлајн однесување со потенцијално штетен ефект.
Кои се причините?
Истражувањата покажуваат дека неколку фактори придонесуваат за ПУИ, особено кај адолесцентите:
• Бесплатен и неограничен пристап до интернет;
• Недостиг на родителски надзор и структуриран дневен распоред;
• Можност за анонимност и самопретставување на социјалните мрежи;
• Бегство од емоционални или социјални тешкотии.
Овие услови овозможуваат младите да поминуваат долги часови онлајн, често без свест за последиците врз нивното здравје и секојдневно функционирање.
Последиците од ПУИ
Прекумерната употреба на интернет може сериозно да ги наруши менталното и физичкото здравје на младите. Истражувањето истакнува неколку критични ефекти:
• Нарушено спиење и пад на имунитетот, што води кон зголемена подложност на болести;
• Намалена физичка активност, која води до хронични болки и телесни тегоби;
• Појава на анксиозност, депресија и осаменост, со чувство дека животот без интернет е „празен“;
• Семејни конфликти, намалена комуникација и одбивање обврски дома;
• Пад во академскиот успех, со пропуштање часови, слабеење на концентрацијата и отуѓување од училишни активности.
Академскиот контекст и теоретскиот спор
Од појавата на првите студии за интернет-зависност (Young, 1998), бројот на научни трудови на оваа тема драматично расте. Сепак, и понатаму постојат несогласувања меѓу истражувачите околу тоа дали ПУИ е вистинска зависност или само симптом на подлабоки ментални проблеми.
Терминот „зависност од интернет“ често се критикува поради:
• Недостиг на теоретска основа;
• Непостоење на консензус за дијагноза;
• Недоволни емпириски податоци;
• Фактот што интернетот сам по себе не е супстанција, туку медиум.
Мнозинството научници денес преферираат да го користат терминот „проблематична употреба на интернет“ бидејќи подобро го опишува спектарот на однесувања кои не секогаш значат зависност, но сепак се деструктивни.
Заклучок
Иако интернетот е алатка со голем потенцијал, кога се користи без контрола – особено кај млади лица – може да има сериозни последици. Истражувањето нагласува потреба од:
• Поголема свесност кај родителите, училиштата и заедницата;
• Развивање стратегии за дигитална писменост;
• Воспоставување граници и структуриран пристап кон онлајн активностите.
Проблематичната употреба на интернет не е нужно болест, но е јасен индикатор дека младите бараат внимание, поддршка и водство во современиот дигитален свет.