Во светски рамки мажите умираат 5,4 години порано од жените. Иако точниот број на години се разликува меѓу земјите, тој е прилично ист низ целиот свет и во многу различни култури.
На пример, во САД разликата во смртноста е 5,8 години во корист на жените, а главните фактори што придонесуваат за тоа мажите да починат порано од жените се ненамерни повреди, дијабетес, самоубиство, убиство и срцеви заболувања.
Нова студија од друга еволутивна перспектива се обидува да разбере зошто мажите умираат порано од жените
Новата студија објавена на 1 октомври 2025 година користела еволутивна перспектива за подобро да разбере зошто постои толку голем јаз во смртноста меѓу мажите и жените. Студијата, насловена како „Половата селекција ја одредува разликата во возраста на смртност меѓу мажите и жените“, се фокусирала на прашањето дали разликата во возраста на смртност меѓу мажите и жените може да се забележи и кај животни. За таа цел, научниците анализирале податоци за очекуваниот животен век кај возрасните од 528 вида цицачи и 648 вида птици кои се чувале во зоолошки градини или живееле во дивина.
Како и луѓето, и другите машки цицачи често умираат помлади од другите женски цицачи.
Само 5 % од видовите имале јаз во смртноста во корист на мажјаците, додека преостанатите видови не покажале изразени разлики помеѓу машките и женските животни во однос на очекуваниот животен век. Речиси 40 % од видовите цицачи имале многу голема разлика во возраста на смрт во корист на женките. Низ сите видови, разликата во возраста на смртност помеѓу машките и женските цицачи била 12 % од животниот век. Шимпанзата и горилите, нашите најблиски роднини примати, покажале слични разлики во возраста на смртност во корист на женките како и кај луѓето.
Интересно е што кај птиците е пронајден обратен, но послаб модел. Вкупно 438 од 648 вида птици (68 %) покажале јаз во смртноста во корист на мажјаците. Кај сите видови јазот во смртноста помеѓу мажјаците и женките изнесувал 5 % од нивниот животен век.
Како може да се објасни шемата на резултати?
Научниците извршиле понатамошна статистичка анализа за да ја објаснат оваа шема на резултати.
Факторот што го објаснува поголемиот дел од шемата на резултати подразбира дали видот е моногамен или немоногамен. На пример, кај животинските видови што живееле во зоолошки градини, женките имале 15 % зголемување на животниот век во споредба со мажјаците кај видовите што не биле моногамни. Кај моногамните видови речиси и да немало разлика во возраста на смрт. Ова откритие е во согласност со таканаречената хипотеза за сексуална селекција што сугерира дека мажјаците можат да покажат ризично однесување што може да го загрози опстанокот (на пр., борба со други мажјаци) за да се парат со женки. Овој ефект е особено изразен кај видовите што не се моногамни. Кај овие видови, конкуренцијата меѓу мажјаците е поинтензивна отколку кај моногамните видови, што доведува до поризично однесување и порана смрт.
Втор фактор што објаснува некои од резултатите се разликите во големината меѓу машките и женските животни. Кај видовите кај кои машките животни биле многу поголеми од женските животни се појавила поголема разлика во возраста на смртност. Ова откритие е во согласност со првото откритие бидејќи видовите со многу големи разлики во големината помеѓу мажјаците и женките (помислете на горилите или моржовите), често не се моногамни.
Понатаму, грижата за потомството кај жените е фактор што ја зголемува разликата во возраста. Родителите генерално имаат тенденција да преземаат помалку ризици бидејќи се одговорни за своите деца, што може да објасни зошто родителството го зголемува очекуваниот животен век.
Што можеме да научиме од резултатите од студијата?
Научниците сметаат дека нивните наоди може да бидат корисни за да се објасни зошто постојат толку силни и конзистентни разлики помеѓу мажите и жените во очекуваниот животен век. Женската предност во должината на животот не е нешто што единствено им припаѓа на луѓето, туку е дел од поширок модел во еволуцијата на цицачите. Добро е познато дека мажите покажуваат поризично однесување од жените, како што се возење со голема брзина, пиење алкохол или употреба на дроги, што може да го скрати нивниот животен век.
Многу од факторите споменати погоре што придонесуваат за разликата во возраста при смрт (ненамерни повреди, дијабетес, самоубиство, убиство и срцеви заболувања) можат да бидат под позитивно влијание во однос на изборот на начин на живот. Бидејќи студијата сугерира дека грижата за потомството го продолжува животниот век поради помалку ризично однесување, станувањето татко може да биде одличен начин кај мажите да се намали таа разлика во возраста при смрт.
Извор: psychologytoday.com
Фото: Freepik