Колкави се платите на пратениците и колкав е нивниот обем на работа? Истражувачката емисија „Забранет метод“, која е дел од Летонската телевизија, ги разгледа парламентарните институции во Летонија, Литванија, Естонија, Финска и Данска и ги спореди според слични критериуми.
Да се биде пратеник во парламентот во Летонија не е најпрестижната позиција. Ова може да се заклучи од ниската доверба на јавноста во работата на парламентот и различните иницијативи за намалување на платите на пратениците.
„Забранет метод“ ја спореди работата на пратениците со колегите од Естонија, Литванија, Финска и Данска.
Најпрво, беше одреден процентот на пратеници наспроти целото население. Најголем дел има во Естонија со 0,008 отсто, Летонија и Литванија со 0,005 отсто. Финска има 0,0036 отсто, а Данска 0,003 отсто.
Главната идеја на сите парламентарни институции е слична. Пратениците мора редовно да се среќаваат со жителите и организациите и да слушаат различни идеи и предлози. Второ, тие мора да развијат предлог-закони или амандмани, да ги убедуваат другите пратеници во дебатите, потоа да гласаат и да донесат закони. Законот го спроведува извршното тело, а тоа е владата, но функцијата на собранието е да контролира дали владата го прави тоа.
Пленарните седници на парламентот се највидливи за општеството, кога пратениците гласаат.
Во Летонија има еден пленарен состанок неделно - во четврток. Меѓу петте земји што се споредуваат, ова е најмалиот број.
Во Литванија, пленарните состаноци се одржуваат двапати неделно, слично како во Данска, каде што има околу 100 годишно. Во Финска и во Естонија има четири пленарни состаноци неделно. Во Естонија, по три работни недели, има една.
Во други времиња, собранието заседава во посебни комисии. Во Летонија и Финска, бројот на комисии е 17. Во Естонија има 26 комисии. Пратениците мора да се сретнат и со претставници на јавноста. Во Летонија пратениците го прават тоа во петок.
Точно е дека специфичната природа на работата на членот зависи и од сопствената желба да се вклучи во работата. Ова го истакна Андрејс Јудинс (Ново единство):
- Отворено ќе кажам, има пратеници што можат да одат на одмор четири последователни години, освен што доаѓаат во четврток, но не можат ништо да направат и да гласаат на начин на кој тие сакаат да гласаат.
Колкави се платите на пратениците во овие пет земји?
Кога станува збор за платите на пратениците, мора да се забележи дека пратениците во овие земји не смеат да работат на друго место, освен како автори, уметници и тутори, за што ќе добиваат хонорар. Во Летонија на пратениците им е дозволено да продолжат да работат како лекари. Претприемачите може да добиваат дивиденди од нивниот бизнис.
Во Летонија основната месечна плата на пратеник во парламентот пред оданочување е 2.963 евра, што се пресметува со множење на просечната плата во земјата со фактор 3,2. Моментално растот на платите е замрзнат и не се зголемува со растот на просечната плата. Оние што раководат со комитети или други поттела на парламентот имаат дополнителна плата.
Во Естонија основната плата на заменик е 4.330 евра пред оданочување, пресметана со сличен факторски систем. Во Литванија со истиот систем на пресметка платата е 3.434 евра. Во Финска основната плата е 6.614 евра плус дополнителна плата со искуство (повторен избор); а во Данска, ако се конвертира од данската круна, платата е приближно 7.300 евра.
Споредбено, најниска плата во однос на просечната плата има Данска. Најголема разлика има во Естонија, а потоа следува Летонија.
Меѓу овие земји, Финска наводно е единствената без голема дискусија за платите. Во други земји имаше обиди да се закочи зголемувањето на платите на пратениците.
Честопати се водат пошироки дискусии за надоместоците на пратениците, таканаречените привилегии.
Во Летонија пратениците имаат два бонуси: можност да аплицираат за компензација за превоз или компензација за стан. Вкупниот износ не може да ја надмине просечната месечна плата на Летонија. За секој член, надоместокот се пресметува во зависност од местото на живеење. За оние во Рига, тоа е 161 евро, а 1.076 евра за пратениците што живеат најдалеку.
Естонија има два вида поддршка: 20 отсто од платата за изнајмување стан за членовите што живеат надвор од Талин и соседните општини и 30 отсто од платата за други трошоци поврзани со работата, кои исто така може да ги покријат транспортните трошоци.
Бидејќи платата на естонскиот пратеник е 4.330 евра, поддршката за стан може да достигне 866 евра и околу 1.300 евра за други трошоци. Трошоците мора да се докажуваат со чекови и сметки.
Во Литванија, покрај платата, поддршката за работа во парламентот е поставена на 80 отсто од просечната плата во земјата. Максимална помош: 1.164 евра и за транспорт и за други трошоци, но мора да се докаже во сметки.
Скандали имаше и во Литванија околу ова трошење. Најголемиот беше пред две години кога беше откриено дека некои членови од тие пари го покривале лизингот на автомобилот.
Во Финска, дополнителни пари се издвојуваат за трошоците за гориво, во зависност од местото на живеење на членовите, но секој може да користи јавен превоз бесплатно, вклучително и меѓуградски. Во Хелсинки бесплатно може да се користи и такси. Во меѓувреме, членовите од најоддалечените региони на Финска имаат право на рефундирање на киријата, од 1.809 евра месечно.
И во Данска системот е сличен на Финска. Јавниот превоз, вклучително и метрото, пратениците можат да го користат бесплатно. Кога возат на далечни дестинации, може да бараат надомест за гориво. Таквиот систем не важи само за парламентарците, туку и за другите работници.
Има и компензации за изнајмување станови во Копенхаген за пратеници чие главно живеалиште е во регионите или тие можат да бидат сместени во хотели што ги обезбедува парламентот. Генерално, надоместокот е помал отколку, на пример, за членовите на парламентот. Покрај платата, пратениците добиваат и пари за живеалиште од околу 650 евра.
За споредба, платата на пратениците во Македонија е три и пол пати поголема од просечната плата, односно им се смета по коефициент 3,5, односно некаде околу 1.600 евра.