Холокаустот исчезнува од живото сеќавање. Во 2015 година околу 300 преживеани од „Аушвиц“ присуствуваа на одбележувањето на 70-годишнината од ослободувањето на логорот. Оваа година присуствуваа само 50: сите тие биле деца во 1945 година.

И пред да почне да заминува оваа генерација, истражувачите на холокаустот веќе анализираа како колективното сеќавање за овие настани се обликува, манипулира или дури и фалсификува. Филмската експертка Алисoн Ландсберг воведе влијателен концепт на „протетичка меморија“, укажувајќи на тоа како филмот, литературата и другите уметнички форми можат да ја дополнат или дури и да ја заменат личната меморија на оние што ги преживеале историските настани.

Сега, кога овие уметнички форми стануваат единствен начин идните генерации да го разберат и научат за холокаустот, не е случајно што во 2023 и 2024 година се појавија неколку филмови што директно ја обработуваат темата на сеќавањето за холокаустот и неговата комплексност.




Оваа сцена е единствениот момент во кој се преминува границата што го одвојува домот на семејството Хес од самиот логор. На прв поглед, тоа може да изгледа како едноставно потсетување за гледачите дека ова навистина се случило. Но, имајќи го предвид интелигентниот пристап на режисерот Џонатан Глејзер, поверојатно е дека сцената е намерно поставена како рефлексија за тоа како злосторствата можат да се држат„на дистанца“ или со нив да се управува.

Филмовите „Богатство“ (2024) на Јулија фон Хајнц и „Вистинска болка“ (2024) на Џеси Ајзенберг ја обработуваат темата на патувања во модерна Полска, каде што преживеаните и нивните потомци се враќаат да им оддадат почест на загинатите членови на семејствата. Но, наместо строго историска перспектива, овие филмови се фокусираат на личните конфликти што ги засенуваат овие комеморации.



„Вистинска болка“ ја раскажува приказната за двајца братучеди, Давид, одговорен семеен човек, и Бенџи, импулсивен и можеби биполарен кои патуваат на „холокауст-турнеја“ во чест на нивната баба, преживеана Еврејка од Полска. Сцените во логорот „Мајданек“ прикажуваат како Давид и Бенџи гледаат кон бараките, гасните комори и огромните купишта човечка пепел. Но, само Бенџи паѓа во неконтролиран плач. Дали неговата реакција е искрена болка, обид за привлекување внимание или начин да ја изрази сопствената внатрешна траума? Филмот не нуди јасен одговор, оставајќи ја одлуката на гледачите.

Филмот „Бруталист“ (2024) на Брејди Корбет прикажува како траумата од холокаустот го обликува животот на измислениот унгарско-еврејски архитект Ласло Тот. Во завршната сцена неговата ќерка изјавува дека преку своите архитектонски дела, нејзиниот татко се справувал со траумата од концентрационите логори. Но, самиот Тот, кој во тој момент не може да зборува поради мозочен удар, не ја потврдува, ниту негира оваа интерпретација. Останува прашањето: дали навистина неговата работа е производ на преживеаната траума или ова е само обид на општеството да му даде „прифатлива“ нарација на неговиот живот?



Овие филмови покажуваат дека начинот на кој денес се сеќаваме на холокаустот не е едноставен и унифициран процес. Филмот „Еден живот“ (2023), биографијата за британскиот хуманитарец Николас Винтон, ја нагласува традиционалната перспектива за важноста на сеќавањето. Наспроти тоа, документарецот „Сенката на командантот“ (2024) ја прикажува преживеаната Анита Ласкер-Валфиш, која е речиси рамнодушна кон обидите на нејзината ќерка да се наврати на минатото, сметајќи го тоа за непотребно.

Заедничката порака на овие филмови е јасна: како што влегуваме во ерата во која повеќе нема сведоци на холокаустот, не е доволно само да го помниме холокаустот – потребно е постојано да преиспитуваме како и зошто го помниме.

Извор: The Conversation
Фото: Screenshot/YouTube