Дали некогаш сте забележале дека кога на луѓето им прикажувате факти кои се спротивни на нивните најдлабоки верувања, тие секогаш го променуваат мислењето? Ова и не е баш често.
Всушност, луѓето двојно ги зголемуваат нивните верувања кога ќе им прикажите убедливи докази кои ја негираат нивната теза. Причината за тоа е поврзана со тоа што сметаат дека се под закана од страна на конфликтни податоци.
Така на пример креационизамот ги оспорува доказите за еволуција и ДНК бидејќи тие се загрижени за секуларните сили на вероисповедта. Други пак веруваат дека 9/11 не се случил и дека американската влада лажела со цел да се создаде нов светски поредок. Постојат и такви кои не веруваат во климатските промени.
Во овие примери, најдлабоките погледи кон светот на овие поборници сметаат дека се загрозени од скептиците. Оваа моќ на убедување преку доказ е резултат на два фактори: когнитивна дисонанца и ефект на аванс. Психологоѕ Леон Фестингер заедно со ко-авторите, во книгата „Кога пророштвата не успеваат“ опишуваат што се случи со НЛО култ кога бродот на вонземјаните не се појавил во определеното време. Наместо да ја признаат грешката, членовите на групата очајно се обидуваа да го убедат светот за нивните верувања правејќи серија на очајнички обиди да ја избришат нивната дисонанца со постојано и постојано предвидување во надеж дека едно од тие предвидувања ќе се реализира. Фестингер ова го нарекува когнитивна дисонанца или непријатна тензија која доаѓа од одржување две конфликтни размислувања истовремено.
Фото: Izhar Cohen
Двајца социјални психолози, Керол Таврис и Елиот Аронсон, во нивната книга „Беа направени грешки (Но, не од мене)“, документирале илјадници експерименти демонстрирајќи како луѓето ги превртуваат
фактите од докторите за да одговараат на тоа што претходно се верувало за да се намали дисонанцата. Нивната метафора за „пирамидата на изборот“ поставува два индивидуалци еден до друг на врвот на пирамидата и покажува колку брзо тие се разликуваат и завршуваат на дното на спротивните агли на основата.
Во серија експерименти на колеџот Дартмаут, Брендан Најан и професорот Џејсон Реифлер од Универзитетот во Ексетер, идентификувале поврзан фактор во кои корекциите всушност ги зголемувале заблудите помеѓу групата. Зошто? Бидејќи се заканува на нивниот светоглед или само-концепт. На пример, на кандидатите им биле дадени лажни статии од весници кои ги потврдувале распространетите заблуди, како на пример дека постои оружје за масовно уништување во Ирак. Кога на кандидатите им била дадена правилната статија дека вакво нешто не е пронајдено, либералците кои се противеле на војната ја прифатиле новата статија и ја отфрлиле старата, додека конзервативците кои биле за војна го направиле спротивното: ја отфрлиле новата и изјавиле дека биле убедени за оружјето за масовно уништување. Всушност, истражувачите забележале дека помеѓу многу конзервативци верувањето дека Ирак поседува оружје за масовно уништување пред инвазијата, постоело долго откако администрацијата на Буш го заклучила спротивното.
Ако точните факти ги носат работите на полошо, тогаш што можеме да направиме за да ги убедиме луѓето дека нивните верувања се погрешни?
1. Држете ги емоциите надвор од разговорот;
2. Дискутирајте, и не напаѓајте;
3. Слушајте внимателно и обидете се да ја артикулирате другата позиција соодветно;
4. Покажете почит;
5. Кажете дека сфаќате зошто некој би можел да го има тоа мислење и
6. Обидете се да покажете како фактите не секогаш значат промена на светогледот на другата личност.