Бурната македонска историја придонела околните центри на нашите соседи да поседуваат документација која е премногу значајна за македонската историја. Каде има најголема концентрација на вакви документи?


Бурната македонска историја придонела нашите соседи да поседуваат документација која е премногу значајна за македонската историја. Документи важни за македонската историја има низ целиот свет, но најмногу во соседните земји, како и во Турција, вели Никола Митровиќ, доцент по историски науки и архивистика. Со него разговараме за оваа интересна наука, која веќе 18 години се изучува на Филозофскиот факултет во Скопје. Митровиќ работи во подрачното одделение при Државниот архив на Република Македонија, во родниот Охрид. Деновиве ја подготвува промоцијата на книгата „Архив(истика)“.


- Архивистиката (како признаена) е релативно млада наука и се смета за помошно-историска наука. Но, во тој магичен круг на дополнување на една со друга, можеме да констатираме дека и историјата може да биде помошна наука на архивистиката. Како процес, архивистиката датира од многу одамна, со самиот развој на човечката свест дека она што е запишано, нацртано може да преставува значајно сведоштво за наредните поколенија. Како призната наука варира, во зависност од периодот кога се воспоставува во некоја земја, односно кога се отворени државните архиви - во Франција од 1790 година, во Англија 1838 година, во Соединетите Американски Држави во 1934 година. Република Македонија на 1 април 1951 година го основа Државниот архив со задача да ги прибере архивските материјали кои преостанале во нашата земја, да ја организира архивската мрежа и да врши истражување и презентирање на архивската граѓа.
- Архивски документ е оној што го создало или примило некое правно или физичко лице како средство и трага за сопствена активност – практична дејност. Архивските документи имаат свои составни елементи и соодветни белези. Архивскиот документ е токму документ-запис, а тоа е известување, информација прицврстена за некоја основа во постојан облик. Известувањето е приопштена смисла, значи забележана порака (свесно или несвесно). Затоа, секој документ задолжително се состои од содржина, материјална основа и облик.

- Документите што се чуваат во Државниот архив можат да се поделат на неколку групи – врз основа на нивната старост, содржина, на тоа кому му припаѓал одреден документ, кој го пишувал, на каков материјал е пишуван и сл. Особено се значајни црковните записи што датираат од 14 век, документи кои ја опфаќаат македонската историја низ призмата на револуционерниот период и НОБ, најновиот период како декларација за самоопределување, Устав и сл.

- Значењето на архивската документација е премногу големо. Затоа во архивската наука и дејност постојат одредени правила кои мора да се почитуваат кога станува збор за користење архивска документација. Тој пристап не се однесува на затскривање на одредена содржина, туку пред сè за заштита на одредени документи од оштетување на содржината. Сето тоа зависи од класифицираноста и среденоста на архивските фондови и документи. Користењето на документацијата е достапно - речиси 90 отсто од целокупната документација што најчесто се проучува во научноистражувачки цели.
- Бурната македонска историја придонела околните центри на нашите соседи да поседуваат документација која е премногу значајна за македонската историја. Документи значајни за македонската историја има низ целиот свет. Затоа во рамките на Државниот архив постојат и научноистражувачки дејности насочени кон пронаоѓање, копирање и пренесување на таквите документи. Се разбира, постојат и меморандуми за соработка преку кои се олеснуваат ваквите процеси. Најголема концентрација на вакви документи има во соседните земји, како и во Турција.

- Јас работам во подрачното одделение во Охрид. Но, знам дека нема оштетување на документите бидејќи колегите ревносно, деноноќно се обидуваа и успеаја да ги спасат документите. Институцијата Архив мора да има посебни стандарди во самата градба, особено во заштитата на документите. Верувам дека лошите денови се завршени и во најскоро време покрај санација на просториите ќе се најде и стандардизиран објект каде што ќе се чува нашата пишана историја.
- Основната цел е подобро да се запознае архивистичката дејност, нејзиниот историјат, различниот пристап кон документацијата во различни земји, пристапот на архивистика во Македонија, електронскиот пристап кон архивската документација и материјал. Книгата е во завршна фаза и наскоро ќе биде промовирана.

- Постојат различни стандарди за чување на архивскиот материјал. Сè зависи од материјалот на кој е пишуван, бидејќи е подолжен на различни карактеристични временски услови. Во поново време особено значење ѝ се дава на дигитализацијата како најбрз и значаен процес во заштитата и во пристапот и користењето на документите. Затоа дигитализацијата на архивскиот материјал е многу значаен процес кој треба што поскоро целосно да имплементира. Различни фирми што се занимаваат со електронски софтвери даваат различни начини за скенирање документи и електронско работење во канцелариските процеси. Сепак, тие треба да се унифицираат и да бидат според законските прописи за архивската дејност. Но, и тоа е чекор напред кога станува збор за дигитализацијата на документи во канцелариското работење. Се разбира, треба да се забрза и процесот на дигитализација на документите низ депоата во архивите.